دانلود برنامه های اندروید

ستون فقرات حمل و نقل شهری از چه تشکیل شده است

انواع سیستمهای حمل و نقل عمومی درون شهری

قطار سریع السیر شهری:

وظیفه در نظر گرفته شده برای این سیستم، برقراری ارتباط بین مرکز شهر و شهرک های حومه آن می باشد ( ارتباط منطقه ای ). در مناطق متراکم و پر جمعیت، این سیستم ستون فقرات حمل و نقل شهری را تشکیل می دهد.

این سیستم می تواند گروه کثیری از جمعیت یک شهر بزرگ را در واحد هایی که شامل چندین واگن می شود ( واحد های بزرگ ) جابه جا نماید.

وظیفه دیگر این سیتم برقراری ارتباط  در محدوده مرکز شهر و تحت پوشش قرار دادن ارتباط ساکنین این ناحیه از شهر می باشد. وظیفه دیگری که در این چند سال اخیر به عهده این سیستم واگذار گردیده و یا در آینده نزدیک واگذار خواهد شد ارتباط بین فرودگاه و شبکه راه آهن سراسری است. زیرا بکارگیری هواپیماهای غول پیکر در خطوط هوایی که ظرفیت حمل مسافر آنها بین 250 تا 500 نفر است. فقط این سیستم قادر است مسافران این هواپیما ها را که در مدت زمان کوتاهی باعث بوجود آمدن مقدار ترافیک زیادی می شوند ، بدون هیچ مشکلی به شهر یا به ایستگاه راه آهن جابجا نماید. مسیر قطار سریع السیر شهری را باید در چهارچوب امکانات اقتصادی تا آنجایی که مقدور باشد به خارج از شهر و شهرک های حومه توسعه داد  و بدین ترتیب ارتباط حومه با مرکز شهر را برقرار ساخت. فرم شبکه قطار سریع السیر شهری به صورت ستاره ای شکل است. مسیرها از نقاط مختلف خارج از شهر شروع و هرچه بیشتر به مرکز شهر نزدیک تر می شوند ، با مسیر های دیگر به هم پیوسته و سرانجام در نزدیکی محدوده مرکز شهر توسط یک تونل زیر زمینی با قطری مناسب به مرکز شهر ختم می شود. مسیر قطار سریع السیر شهری در خارج از محدوده شهر که فواصل ایستگاه ها از هم زیاد است برای سرعتی برابر با 120 کیلومتر احداث می شود. فواصل ایستگاه ها از هم بر حسب تراکم مجتمع های زیستی و شهرک های حومه بین 1.5 تا 3 کیلومتر است. مسیر داخل محدوده شهر برای سرعت 80 کیلومتر در ساعت احداث می شود. فواصل ایستگاه های داخل محدوده شهر نزدیک به هم قرار داشته و بین 500 تا 1000 متر است.

سرعت متوسط قطار سریع السیر شهری بین 50 تا 60 کیلومتر در ساعت می باشد. سیستم تمام اتوماتیک ایمنی قطار سریع السیر این اجازه را می دهد که در هر 90 ثانیه یک قطار پشت سر هم حرکت نماید. با این زمان تواتر به صورت نظری می توان 70000 مسافر را در هر ساعت و در یک جهت جابجا نمود. ولی در عمل و اجرا کارائی حمل مسافر آن بسیار کمتر است.

ظرفیت واقعی حمل مسافر این سیستم در یک وضعیت مطلوب و بدون نقص ، با زمان تواتر 2.5 دقیقه برای هر قطار و فرض آنکه هر سه نفر مسافر بطور ایستاده یک متر مربع فضا را اشغال نمایند، 30000 تا 40000 نفر در ساعت و در یک جهت است.

قطار سریع السیر زیر زمینی (مترو):

قطار سریع السیر زیر زمینی و قطار سریع السیر شهری از نظر سرعت و ظرفیت کارآمدترین وسیله نقلیه عمومی محسوب می شوند. این دو سیستم قادرند در مدت زمان کوتاهی تعداد زیادی مسافر را به مقاصد نسبتا دوری انتقال دهند. بهمین دلیل می توان آنها را به معنای واقعی کلمه وسیله نقلیه همگانی نامید. مترو بر خلاف قطار سریع السیر شهری عملکردش برقراری ارتباط در داخل محدوده شهر است و این وظیفه را معمولا فقط در طول محورهای اصلی شهر انجام می دهد، در محورهایی که تعداد زیادی مسافر برای این سیستم وجود دارد. این محورها را می توان به شاخه های ظریف و متعددی تقسیم بندی نمود، ولی به علت هزینه زیاد سرمایه گذاری برای احداث مسیر ها ، تامین نیروی برق مورد نیاز ، هزینه گزاف نگهداری وسیله نقلیه و تاسیسات مربوط به آن این کار مقرون به صرفه نبوده و انجام نمی گیرد. فرم های مختلفی برای شبکه مترو می توان تصور نمود که به عواملی چون موقعیت جغرافیایی شهر، توپوگرافی زمین، فرم شهر و سایر شرایط موجود که تاثیر می گذارند بستگی دارد. با این باید سعی گردد تا در یک شبکه بسته مترو حتی المقدور سافران برای رسیدن به مقاصد خود کمتر وسیله نقلیه و مسیر خود را تعویض نمایند. بهمین دلیل فرم مثلثی شکل به عنوان فرم اصلی و پایه برای شبکه مناسبتر است. زیرا نه تنها فقط با یکبار سوار شدن به قطار به هر مقصدی می توان رسید، بلکه چنین فرمی سطوح بزرگی را پوشش خواهد نمود. در ضمن باید به این نکته توجه داشت که سیستم مترو نمی تواند به تنهایی پاسخگوی کلیه نیازهای حمل و نقل یک شهر باشد. بلکه بایستی توسط سایر سیستم های  مسافر رسان مانند اتوبوس و غیره این سیستم را تقویت و تکمیل نمود. یک از صفات ویژه و مشخصه سیستم مترو مسیرهای آنست که مجزا و مستقل از سایر سیستم های حمل و نقل شهری قرار دارد. حداکثر شیب مسیر برای حرکت این نوع قطار سریع اسیر نباید از 7% بیشتر باشد. سرعت قطارها بین 70 تا 80 کیلومتر در ساعت است ودر موارد استثنایی تا 100 کیلومتر در ساعت هم می رسد. برای استفاده مطلوب از حداکثر سرعت و کوتاه کردن زمان جابجایی ، نباید فاصله ایستگاه ها کمتر از 500 متر باشد. بطور متوسط فاصله ایستگاه ها بین 750 تا 1000 متر است. شعاع دسترسی ایستگاه ها برای مسافران ، معمولا 1000 متر است که برابر با 10 دقیقه پیاده روی است.

قطار سبک روی زمینی (تراموا):

قدمت استفاده از تراموا به زمان استفاده از واگن اسبی در پاره ای از شهر های اروپایی می رسد. با پیشرفت صنعتی استفاده از اسب به عنوان کشنده واگن ها منسوخ گردید و توربین بخار جانشین آن شد.

اگر شهری برای سیستم حمل و نقل عمومی خود در کنار قطار های سریع السیر شهری به یک شبکه ریلی دیگری نیاز پیدا کند ، باید برای این سیستم وظیفه دیگری در نظر گرفت و به صورت دیگری آن را تجهیز نمود. زیرا استفاده از قطار سریع السیر شهری در داخل شهر یک اشتباه است، چون قطار سریع السیر شهری فقط برای حمل و نقل بین شهر و حومه مناسب است.

به همین جهت در کنار قطارهای سریع السیر شهری استفاده از سیستم تراموا برای حمل و نقل داخل شهر نیز ضروریست. این سیستم در واقع ستون فقرات شبکه حمل و نقل داخل شهر را تشکیل می دهد. مسیر های آن کوتاه است و می تواند به شاخه های متعددی تقسیم شود و سطوح بزرگی را پوشش دهد. مسیر این شبکه با سایر وسائط نقلیه موتوری دارای حریم مشترکی است. گاهی اوقات برای مسیرهایی که از مسیر های پرترافیک مثلا مرکز شهر عبور می کنند، استثنا برای آن حریمی مجزا و اختصاصی در نظر گرفته می شود. از آنجا که این سیستم باید خود را با سایر سیستم های حمل و نقل شهری وفق دهد، سرعت آن کم است. به ویژه در مرکز شهر که سرعت آن به شدت کاهش پیدا می کند ( کمتر از 10 کیلومتر در ساعت).

ظرفیت حمل مسافر این سیستم حتی با بکارگیری واگن های مدرن و دوبله از مترو و قطارهای سریع السیر شهری کمتر است. فاصله ایستگاه ها یکی دیگر از عوامل تعیین کننده و در بسیاری از موارد محدود کننده سرعت متوسط سیستم تراموا است. برای کاهش این معایب امروزه سعی می کنند ، قسمت هایی از مسیر شبکه را که از مرکز شهر می گذرد ،از زیر خیابان ها عبور دهند و به مرور زمان آن را توسعه داده و به صورت شبکه مجزا و مستقل زیر زمینی تبدیل کنند.

 بدین ترتیب ظرفیت حمل مسافر را به حدود ظرفیت حمل  مسافر در مترو نزدیک نمایند. فاصله ایستگاه های تراموا و محل استقرار آنها بایستی با توجه به نزدیکی آنهه به ایستگاه های سایر سیستم های حمل و نقل و یا مراکز خرید و کار طراحی گردد که نقش موثری در ایجاد رفاه مسافران خواهد داشت. کاربرد سیستم تراموا در جهان بسیار گسترده است و در حال حاضر در 35 کشور جهان و 309 شهر مهم از این سیستم استفاده می شود. کشور رومانی با 1029 کیلومتر طول خطوط تراموا رتبه اول را در جهان داراست.

قطار سبک زیر زمینی ( تراموای زیر زمینی)

برای افزایش سرعت متوسط ترامواها و کاهش زمان سفر می توان تقاطع های این سیستم و زیر سیستم اتوبوسرانی را به صورت مسیر های زیر گذر و یا روگذر احداث نمود. معمولا به خاطر حفظ زیبایی سیمای شهر این مسیرها به صورت تونل در زیر سطح خیابان احداث می شوند و بدین ترتیب تراموا به تراموای زیر زمینی تبدیل می شود. قرار گرفتن مسیر در زیر سطح خیابان می تواند سطح جدیدی به سطوح تردد شهری اضافه نماید. در حالی که برای اختصاص دادن یک چنین فضایی در سطح زمین باید خیابان را در حدود دو نوار حرکتی ( یا فضایی به عرض 7 متر) تعریض کرد. علاوه بر این باید بناهای موجود در لبه های خیابان هم به همین اندازه تخریب شوند. البته احداث تونل به عرض 7 متر در زیر سطح خیابان هنگامی مقرون به صرفه است که مخارج هفت متر عریض تر کردن خیابان موجود بیشتر باشد.

تراموای زیر زمینی بخشی از شبکه ترامواها را تشکیل می دهد و از واگن های آن نیز برای حمل مسافر استفاده می شود. تجهیزات ایمنی آنها از تجهیزات ایمنی سیستم مترو و قطارهای سریع السیر شهری ساده تر است. با استفاده از تونل های زیر زمینی این سیستم قادر است در تمام طول شبکه با برنامه نتظیم شده حرکت کند زیرا مزاحمت های ترافیکی در روی سطح زمین برای آن دیگر وجود ندارد. تراموای زیر زمینی معمولا در واحدهای کوچک (حامل یک یا دو واگن) مورد استفاده قرار می گیرد و مانند سیستم ترامواها شبکه آن به شاخه های متعددی تقسیم می شود و سطوح بزرگی را پوشش می دهد. کاری که انجام آن برای سیستم مترو و قطار سریع السیر غیر ممکن است. بنابراین سیستم تراموای زیرزمینی را می توان یک راه حل مطلوب برای حمل و نقل به شمار آورد. بکارگیری این سیستم در مناطقی از شهر که در آینده توسعه خواهد یافت و یا در مناطقی که تراکم جمعیت آن متوسط باشد بسیار مناسب تشخیص داده شده است.

اتوبوس و اتوبوس برقی

برای هر دو وسیله نقلیه حریم مشخصی وجود ندارد و حریم آنها با سایر وسائط نقلیه مشترک و رفتارشان در جریان ترافیک یکسان است. ظرفیت حمل مسافر آنها نیز از سایر وسایل حمل و نقل عمومی کمتر است. مزیت عمده اتوبوس برقی به اتوبوس معمولی کارکرد بدون دود و کم سرو صدایی آن است. در مقابل احداث خطوط انتقال نیرو هزینه هر قطعه از مسیر اتوبوس برقی را بسیار افزایش می دهد. اصولا مقرون به صرفه بودن هر یک از سیستم های ذکر شده به قیمت برق،هزینه سوخت و سرمایه گذاری اولیه آنها بستگی دارد با توجه به اینکه از اتوبوس معمولی می توان در هر مسیری حتی برای سفرهای خارج شهر هم استفاده نمود. تراموایی که از چند واگن تشکیل شده باشد نسبت به اتوبوس برقی از نظر اقتصادی برای حمل و نقل شهری با صرفه تر است. زیرا با هزینه فقریبا مساوی قادر است بیشترین مسافر در کیلومتر را جابجا نماید. ولی تقاضای سفر مورد نیاز برای این وسیله نقلیه باید وجود داشته باشد، تا این واحد های بزرگ با ظرفیت کامل تردد نمایند. امروزه با استفاده از اتوبوس ای دو طبقه یا اتوبوس های مفصلی تا حدودی مزیت سیستم ترامواها کاهش پیدا کرده است. زیرا یک تراموای 8 محوره قادر است 280 نفر مسافر را جابجا کند و یک اتوبوس مفصلی 180 نفر را. در مناطقی که بار ترافیکی آنه سبک باشد، استفاده از اتوبوس اقتصادی تر است زیرا سرمایه گذاری برای این سیستم بسیار کمتر از سیستم ترامواست. اصولا برای مناطقی که جمعیت آنها متجاوز از سی هزار نفر باشد ،

از اتوبوس معمولی و از 150000 نفر جمعیت به بالا از اتوبوس های مفصلی استفاده می شود.

سیستم های جدید حمل و نقل شهری

امروزه این سیستم ها را نمی توان به صورت وسیع مورد استفاده قرار داد زیرا هنوز مراحل آزمایشی خود را طی می کنند. در طراحی آنه به ایمنی ،سرعت،مصرف کم انرژی و به حداقل رسانیدن عوارض زیست محیطی توجه زیادی شده است.

قطار تک ریل (منوریل)

این قطار در ارتفاع شش متری از سطح زمین ، بر روی یک ریل حرکت می کند. چون مسیر آن بالای سطح زمین قرار دارد بنابراین تداخلی با مسیر سایر وسایل نقلیه ای که در روی سطح زمین در حرکت اند ندارد. هدایت و کنترل آن به صورت اتوماتیک انجام می گیرد.

قطار تک ریل آویزان

این وسیله نقلیه مانند قطار تک ریل بوده ، فقط به جای آنکه بر روی ریل حرکت نماید به ریل آویزان است.

قطار هوائی

این نوع قطار بر روی تکیه گاهی به شکل T از بتن پیش فشرده ساخته شده است، در بالای سطح زمین حرکت می کند. و در هنگام حرکت در روی قشر نازکی از هوا که بین تکیه گاه و قطار وجود دارد قرار می گیرد.

توسعه سیستم حمل و نقل عمومی:

امروزه بیشترین توجه به توسعه دو سیستم شبکه ریلی ،یکی قطار سریع اسیر شهری و دیگری مترو متمرکز شده است. مهمترین عامل محدود کننده بکارگیری این دو سیستم ، هزینه های فوق العاده زیاد مهندسی ساختمان آنهاست. زیرا در احداث پل های هوایی برای قطارهای سریع السیر ، علاوه بر هزینه گزاف مهندسی ساختمان آن، احتمال تخریب بعضی ساختمان های موجود وجود دارد و توقف ترافیک شهری را برای مدت طولانی موجب می شود.

ایجاد سیستم مترو علاوه بر پر هزینه بودن احداث خطوط ، نیاز به زمان طولانی دارد (تونل ها، ترمینال ها و سیستم تهویه هوا). اگرچه این دو سیستم از نظر سرعت،ظرفیت حمل مسافر از قابلیت و کارایی بالایی برخوردار هستند ولی هزینه و مخارج آنها به حدی است که می توان ، هزینه احداث یک خط مترو را در مقایسه با تراموا با طولی برابر در حدود 5 تا 10 برابر تخمین زد.

به طور کلی ایجاد سیستم مترو یا قطار سریع السیر شهری برای شهرهای جدید الاحداث بسیار مناسب تشخیص داده شده است ولی برای شهرهای موجود ایجاد آن مستلزم داشتن توانایی هایی در سطح بالا و متکی بر سرعت در مهندسی ساختمان است.

در مورد سیستم تراموا ، بررسی ها نشان داده است که این سیستم به علت عدم وجود حریم اختصاصی و تداخل در ترافیک شهری سرعت کمی دارد و در مناطق پرترافیک بسیار کاهش پیدا می کند. این سیستم از ظرفیت نسبتا بالایی برای حمل مسافر برخوردار است و نزدیکی ایستگاه های تراموا به یکدیگر و عدم نیاز به عملیات ساختمانی پرهزینه از مزیت های آن محسوب می شود.

سیستم اتوبوس و اتوبوس برقی از جذابیت کمتری برخوردار است. دلایل این جذابیت کم را می توان موارد زیر دانست:

ظرفیت کم حمل مسافر،پایین ترین سرعت میانگین در بین دیگر سیستم ها و همچنین وجود استهلاک نسبتا زیاد، چرخ های لاستیکی. علاوه بر این عوامل دیگری نیز در کاهش جاذبه این دو وسیله نقلیه موثر است مانند عدم وجود حریم مشخص شده، تداخل کامل در ترافیک شهری ، نیاز به تعداد بیشتری راننده، ایجاد آلودگی های محیطی به دلیل استهلاک چرخهای لاستیکی.

و در مورد اتوبوس معمولی آلودگی های صوتی و هوا را نیز باید به این معایب اضافه نمود.

برای ایجاد و یا توسعه سیستم حمل و نقل عمومی بر حسب جمعیت توصیه هایی انجام گرفته که شرح زیر است:

-شهر هایی که جمعیت آنها بیش از یک میلیون نفر است: کنار گذاردن کامل سیستم تراموا و اتوبوس در مرکز شهر و ایجاد شبکه ای گسترده برای سیستم مترو و یا قطار سریع السیر شهری. ایجاد شبکه فشرده اتوبوسرانی برای خارج از محدوده شهر به ویژه حومه شهر، برای حمل و نقل مسافرین شهرک ها به ایستگاه های مترو و یا قطار سریع السیر شهری و بالعکس.

-شهرهای بزرگ با بیش از 500000 نفر جمعیت: ایجاد شبکه مترو و قطار سریع السیر شهری و استفاده از شبکه تراموا و یا اتوبوسرانی برای تکمیل آن.

-شهرهای کمتر از 100000 نفر جمعیت: ایجاد یا توسعه شبکه تراموا و یا شبکه اتوبوسرانی بر حسب تقاضای سفر. اگر این شهرها در حومه شهرهای بزرگ واقع شده باشند،برقراری ارتباط با مادر شهر به وسیله قطار سریع السیر شهری باید صورت گیرد.

انتخاب سیستم حمل و نقل عمومی:

برای انتخاب یک سیستم حمل و نقل باید یک بررسی جامع حمل و نقل شهری برای جابجایی مسافران با در نظر گرفتن عوامل فنی ،اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی صورت گیرد. با توجه به شرایط مختلف زیر بنایی –امکانات اقتصادی و دیگر عوامل اجتماعی و محیطی شهرهای جهان نمی توان به یک الگو و یا راه حل جامع و کامل که در هر موردی کاربرد داشته باشد رسید. انتخاب یک سیستم به وضعیت ترافیکی، تکنیکی، نحوه اداره، اقتصادی بودن سیستم و طرح کالبد شهر بستگی دارد. بنابراین معیار مشخصی برای انتخاب نمی تواند وجود داشته باشد.

انجمن علمی مهندسی صنایع مهرآستان - انواع سیستم های حمل و نقل

مرکز پژوهشها - صورتجلسه چهل و نهمین جلسه شورای عالی هماهنگی ...